Animus Immortalis est

Animus Immortalis est | Online έκθεση από την Εθνική Πινακοθήκη

Πυροβολήστε με, δειλοί. Θα σκοτώσετε έναν άνθρωπο, όχι τις ιδέες μου

Τα τελευταία λόγια του Τσε Γκεβάρα ηχούν σαν ύμνος στα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία εκείνος είχε παλέψει πριν ο πρόωρος θάνατός του τον μετατρέψει σε σύμβολο της εξέγερσης κατά της κοινωνικής αδικίας.

Και είναι αλήθεια πως, στο διάβα της ιστορίας, η ανθρώπινη μισαλλοδοξία προσπάθησε συχνά να εξαλείψει τον διαφορετικό τρόπο σκέψης σκοτώνοντας το σώμα που λειτουργεί ως φορέας και όργανο έκφρασης αυτής της διαφορετικότητας.

Είτε πρόκειται για θρησκευτικές πεποιθήσεις, είτε για πολιτικές ιδεολογίες, η ελευθερία σκέψης και συνείδησης, που θεωρητικά αποτελεί αδιαπραγμάτευτο ανθρώπινο δικαίωμα, πολλές φορές στοχοποιείται και καταδιώκεται στο πλαίσιο μιας καθεστηκυίας τάξης πραγμάτων. Ελευθερία καταρχάς ατομική, που αφορά το δικαίωμα στην έκφραση μιας προσωπικής πεποίθησης, στην εκπαίδευση, στην ισονομία, σε μια μεταχείριση ανεπηρέαστη από κοινωνικές ή φυλετικές διακρίσεις. Και μετά συλλογική, ιδίως σε περιόδους εμφυλίων ή κατοχικών πολεμικών συρράξεων, ή απολυταρχικών καθεστώτων, που φέρνουν στην επιφάνεια ό,τι πιο σκοτεινό μπορεί να κρύβει μέσα του ο άνθρωπος, στην προσπάθειά του να εξαφανίσει τον ιδεολογικό του αντίπαλο.

Γιατί συχνά η αφαίρεση της ζωής δεν αρκεί. Το μίσος εναντίον αυτού που αντιστέκεται στα δικά τους ιδεολογήματα, κάνει κάποτε τους ανθρώπους να στραφούν με βαναυσότητα κατά του ‘άλλου’ κατακρεουργώντας με λύσσα το σώμα του, σωματοποιώντας έτσι στο ξένο σώμα την δική τους εσωτερική αρρώστια. Και τα βασανιστήρια ή ο μαρτυρικός θάνατος φτάνουν να γίνουν έκθεμα, αποτροπαϊκό σύμβολο της απόλυτης επικράτησης.

Είναι αυτός ο ίδιος μηχανισμός που, αναγόμενος στην σφαίρα του συλλογικού, χαρακτηρίζει τις επιχειρήσεις εξάλειψης ολόκληρων λαών: η κατάκτηση των εδαφών και η θανάτωση των γηγενών πληθυσμών δεν αρκούν. Πρέπει να εκλείψει ό,τι συγκροτεί την εθνική ταυτότητα της κατακτημένης συλλογικότητας. Και αυτή η αφαίρεση της συλλογικής ταυτότητας συντελείται μέσω της καταστροφής ή του σφετερισμού της πολιτιστικής της κληρονομιάς. Το ξερίζωμα των επιζώντων από τον κόσμο τους γίνεται έτσι ακόμα πιο οδυνηρό, αφού τους στέρησαν το δικαίωμα σε ό,τι πολυτιμότερο μετά από το αγαθό της ίδιας της ζωής.

Όμως η ιδέα δεν μπορεί να σκοτωθεί. Το φως της συνεχίζει να καίει, ενδυναμωμένο από τις θυσίες αυτών που την υπερασπίστηκαν με κάθε κόστος. Και όταν ακόμα το σώμα καταστραφεί, η μορφή ανάγεται σε σύμβολο και πηγή έμπνευσης, για να θυμίζει πως οι αξίες για τις οποίες ο άνθρωπος πολέμησε και θυσιάστηκε είναι πάντα ζωντανές, λόγω της αθάνατης πνευματικής φλόγας που όλοι κρύβουμε μέσα μας.